Oriental.

 

 

Με τον όρο Ανατολίτικος Χορός ή Oriental εννοείται ο χορός της κοιλιάς, με πιο γνωστά στυλ το Αιγυπτιακό και Περσικό. Έχει πάρει διάφορες ονομασίες: τον συναντάμε στις ΗΠΑ ως belly dancing, στη Γαλλία ως dance du venrte (χορός του στομαχιού), στην Ελλάδα ως τσιφτετέλι (τούρκικος ρυθμός tsifte telli), στην Τουρκία ως Rakasse, στην Αίγυπτο ως Raks Sharki κ.α. Ο χορός oriental είναι ένας γυναικείος χορός, προσαρμοσμένος στα χαρίσματα του θηλυκού κορμιού: λικνίσματα του κορμού και της λεκάνης, ροή στην κίνηση, αργές διαδοχικές κινήσεις γύρω από και κοντά στο σώμα. Κινητικά υπάρχουν πολλές καμπύλες, αρμονία και λυρικότητα. Κάθε κίνηση ξεκινά από το κέντρο του σώματος, την περιοχή της κοιλιάς. Οι ρυθμικές κινήσεις των χεριών και των ποδιών είναι μικρές και φορτίζουν με ένταση το χορό (με την ακουστική τους ποικιλία και τις εναλλαγές της). Κίνηση υποτακτική, δεκτική, προσαρμοστική (πολλές καμπύλες, λίγες γωνίες) και απαλή, έντονα συναισθηματική όπως άλλωστε υποδεικνύει η φύση μιας γυναίκας. Οι αλλαγές στα επίπεδα ύψους είναι αργές και γίνονται ανεπαίσθητα. Σε κινήσεις όρθιας θέσης τα πόδια δεν σηκώνονται πάνω από το ύψος της λεκάνης, ώστε να εστιάσει ο θεατής αλλά και ο εκτελεστής –καθ’ όλη τη διάρκεια του χορού- στην περιοχή της κοιλιάς και της λεκάνης. Ο Χορός εκτελούνταν με γυμνά τα πόδια, ώστε να υπάρχει επαφή με το έδαφος, με τη μητέρα γη. Σήμερα, εξαιτίας των συνθηκών, συχνά εκτελείται με ειδικά παπούτσια. Η μελωδία και η αρμονία της μουσικής είναι ανατολίτικη, ενώ οι ρυθμοί που τη συνοδεύουν δεν είναι πάντα οι παραδοσιακοί, αλλά και μοντέρνοι, δυτικού τύπου και όχι μόνο. Η έναρξη συνήθως γίνεται με ένα άρρυθμο ή ελεύθερο tempo και φέρει το όνομα taqsim. Τα μέτρα είναι σύνθετα όπως π.χ. 7/8, 9/8 ή 10/8. Η εκτελέστρια δύναται να συνοδεύει την κίνησή της με τραγούδι, χειρισμό κρουστών οργάνων ή αντικειμένων: καθώς χορεύει συχνά κρατά αντικείμενα (πέπλα, κεριά, κοσμήματα, φλουριά, στολίδια στα μαλλιά κ.α.) που δίνουν χάρη και ομορφιά, χειρίζεται πολεμικά όπλα (μαχαίρια, ξίφη) αλλά και ιερά ζώα (φίδια), συνοδεύει ρυθμικά με καστανιέτες, ζίλιες (περσικοί χοροί, ινδικοί χοροί με manjira), ντέφι, κρόταλα, ή άλλα κύμβαλα (Βακχικοί Χοροί, χοροί της θεάς Κυβέλης, Μινωϊκοί Χοροί) (Καβαζίδου Ε, 2007).

O χορός της κοιλιάς δεν ανήκει σε κάποια κατηγορία παραδοσιακών χορών συγκεκριμένου έθνους. Είναι ένας χορός που ανήκει σε πολλούς πολιτισμούς και προήλθε από την ανάγκη εκπλήρωσης συγκεκριμένων συναισθηματικών καταστάσεων και κινητικών ορμών με ιδιαίτερες ηθικές αξίες. Είναι ένας χορός ερωτικός, αρχικά θρησκευτικού χαρακτήρα. Άλλοτε κυριαρχούν τα θρησκευτικά και άλλοτε τα ερωτικά στοιχεία. Ξεκινά από την αρχαία Ινδία, ταξιδεύει στη Μεσόγειο (Αίγυπτος, Κρήτη, Ελλάδα, Μ.

Ασία, Σικελία, κ.α.) και στην Περσία. Αρχικά ήταν ιερός χορός, χορός της θεάς της γονιμότητας και συναντάται σε θρησκευτικές τελετές αρχαίων πολιτισμών. Η θεά της γονιμότητας ταυτιζόταν με την μητέρα φύση, με τον κύκλο των 4 εποχών, με την επιβίωση του ανθρώπινου γένους. Τη συναντάμε σε πολλούς πολιτισμούς με διαφορετικά ονόματα: Mylitta, Isis, Ashtoreth, Astarte, Ishtar, Αφροδίτη, Bhagvati, Parvati, Ceres κ.α.. Η θεά της γονιμότητας, ευνοούσε κάθε μορφής γονιμότητα, της γης αλλά και του ανθρώπου. Όλοι οι αρχαίοι λαοί, Αιγυπτιακός, Ελληνικός, Ινδικός πολιτισμός και κάθε άλλος παγανιστικός πολιτισμός δόξασε τη θεά της γονιμότητας περισσότερο από κάθε άλλη θεότητα. Υπήρχαν ειδικοί ναοί ως χώροι μύησης στη θρησκεία, χώροι ιεροτελεστιών. Οι τελετές συνήθως πραγματοποιούνταν βραδινές ώρες. Η ιέρεια της θεάς ήταν επιδέξια χορεύτρια του Oriental και τύγχανε ειδικής εκπαίδευσης για το ρόλο που θα επιτελούσε. Αν και οι ιέρειες της θεάς αρχικά δεν ήταν απαραίτητο να είναι άγαμες, στην πορεία, κάθε ιέρεια έπρεπε να είναι παρθένα και νεαρή σε ηλικία, η οποία δεσμευόταν εφ’ όρου ζωής να περιορίσει την γυναικεία της φύση. Ο χορός ήταν εκτός από χορός ευχαριστίας, και ιαματικός: Γυναίκες άτεκνες συμμετείχαν στις τελετές, προκειμένου –με την επίκληση στο πνεύμα τγης θεάς- να γίνουν γόνιμες. Συμμετείχαν ομαδικά σε μία διαδικασία μύησης, στο χορό της κοιλιάς! Σε αυτήν τη διαδικασία δεν συμμετείχε ο άντρας, ούτε ως εκτελεστής ούτε ως παρατηρητής. Σε αναφορές μαγικών και θρησκευτικών τελετών γίνεται νύξη του χορού της κοιλιάς ως εξής: Οι γυναίκες μαζεύονται σε κύκλο και χορεύουν. Στο κέντρο είναι η ιέρεια η οποία συντονίζει τις ρυθμικές αρμονικές κινήσεις και ορίζει την αρχή, τη μέση και το τέλος της διαδικασίας. Ο Χορός της κοιλιάς συμβολίζει τον πόνο και ταυτόχρονα τη χαρά της μέλλουσας μητέρας, αποτελεί μία μορφή μιμητικού χορού της διαδικασίας του τοκετού (Καβαζίδου Ε, 2007)..

Με το πέρασμα των χρόνων αυτή η ιεροτελεστία προσαρμόσθηκε στις συναισθηματικές, νοητικές και κοινωνικές απαιτήσεις έκαστου νεότερου κόσμου, ώστε σταδιακά να εμπλουτισθεί κινησιολογικά. Ο χώρος του ναού για αυτές τις τελετές απαιτούσε όλο και περισσότερη προετοιμασία και εκπαίδευση, καθώς οι ιέρειες συνοδεύονταν σταθερά από χαρέμια γυναικών. Σε νεότερες εποχές, σε πόλεις της Μέσης Ανατολής οι γυναίκες των χαρεμιών εξυπηρετούσαν στη μαζική αναπαραγωγή προκειμένου να εξασφαλισθεί η επιβίωση της φυλής (πολιτικές νόρμες και γαμικές εθιμοτυπίες). Τα χαρέμια αυτά δεν είχαν χαρακτήρα ανήθικο. Πολλοί ιστορικοί και φιλόσοφοι αναφέρουν τον ιερό χαρακτήρα και το κοινωνικό έργο που επιτελούσαν αυτές οι γυναίκες (Σωκράτης, Απολλόδωρος, Πλάτων, Ευσέβιος κ.α.), κάνουν αναφορά για ιερούς οίκους ανοχής στη Μέση Ανατολή, τη Δυτική Ασία, την Ελλάδα, την Κύπρο και την Βόρεια Αφρική). Υπολείμματα αυτού του πολιτισμού συναντάμε και σήμερα στους θρησκευτικούς κώδικες συμπεριφοράς που υποδεικνύει το Κοράνι. Από την εποχή της Ρωμαΐκής Αυτοκρατορίας και έπειτα, οι χοροί της κοιλιάς αρχίζουν να αποτελούν εμπορεύσιμο είδος, και ο χορευτής γίνεται επαγγελματίας. Είναι η εποχή του ψυχαγωγικού χορού, όπου Oriental χορεύουν και οι άντρες. Σε μερικές μάλιστα περιοχές της Περσίας όπου ο επαγγελματισμός δεν υφίσταται για τις γυναίκες οι άντρες έχουν την αποκλειστικότητα αποδίδοντας γυναικείους και ανδρικούς ρόλους συνάμα. Χοροί oriental σόλο, σε

ζευγάρια και σε ομαδικές εκτελέσεις συναντούμε μ.Χ. στην Ινδία, την Αίγυπτο, την Περσία και την νεότερη Τουρκία. Ο χορός γίνεται κυρίως ψυχαγωγικός, χάνει την αρχική του ταυτότητα, ταυτίζεται με τις χαμηλές κοινωνικές τάξεις, τους οίκους ανοχής και την ανθρώπινη λαγνεία. Η πιο γνωστή φυλή –πολλαπλασιαστής του Oriental ήταν οι τσιγγάνοι, οι οποίοι ταξιδεύουν και εγκαθίστανται σε διάφορα μέρη της Ευρώπης και της Ασίας με κυριαρχικές αποικίες στην Οθωμανική Αυτοκρατορία και την Ισπανία (Καβαζίδου Ε, 2007)..

O χορός Οριεντάλ αν και στην Ελλάδα έχει να κάνει και με την παράδοση, και έχει τη δική του ανεξάρτητη πορεία και ιστορία, έγινε γνωστός σε χώρες του Δυτικού Πολιτισμού πολύ αργά, από τα τέλη του 19ου αιώνα και έπειτα. Συγκεκριμένα, αποκτά υπόσταση και ταυτότητα στις ΗΠΑ την δεκαετία του 1890 (εμφανίστηκε ως είδος χορού πολύ νωρίτερα, με πρωταγωνιστές τις πολιτείες της Φιλαδέλφια και του Σικάγο). Χορευτές της Ανατολής (Σύριοι, Αιγύπτιοι, Πέρσες κ.α.) ερχόμενοι στις Πολιτείες της Αμερικής, απασχολούνταν σε νυχτερινά κέντρα διασκέδασης και αργότερα και σε εστιατόρια. Αν και αρχικά δεν ήταν αποδεκτοί από την ελίτ των ντόπιων, σταδιακά απέκτησαν οπαδούς απ’ όλες τις κοινωνικές τάξεις. Από το 1917 και έπειτα δίνει το παρόν του ως χορός και σε κινηματογραφικές παραγωγές. Τις δεκαετίες 1960-70 ήταν πλέον της μόδας να συνοδεύονται μπάντες ανατολίτικης μουσικής από σολίστες ή χορευτικά σύνολα σε τουρ συναυλιών και τοπικές μουσικές εμφανίσεις. Οι περιοδείες ενίσχυσαν τη διάδοση του χορού σε Αυστραλία, Καναδά, Ηνωμένο Βασίλειο, Γερμανία, Γαλλία και κατ’ επέκταση σε όλη την Ευρώπη. Η ιδιαίτερη άνθηση που είχε αυτός ο χορός στην Αμερική συνέβαλε στην αναγέννηση ενός νέου στυλ χορού οριεντάλ, το “Tribal Fusion”. Διασταύρωση στοιχείων “Tribal Fusion” με Goth subculture δημιούργησε το “Gothic Belly Dance”. Φυσικά, πλέον υπάρχουν πολλές επιμέρους μορφές και στυλ του οριεντάλ, και προσδίδονται σε αυτόν τα αντίστοιχα προσωνύμια, προκειμένου να διαχωριστούν από τα παραδοσιακά στυλ Οριεντάλ χορού(Ελληνική Ιστορία, 2009; Καβαζίδου Ε, 2008; Wikipedia, 2009). .

Οι χοροί της κοιλιάς μπορούν να διακριθούν ανάλογα

 

* Με τον τρόπο που το σώμα ακολουθεί τη μουσική συνοδεία, α) με μελωδικά μοτίβα ή β) ρυθμικά μοτίβα ή γ) συνδυασμός και των 2.

* Με το ύφος και στυλ, σε α) παραδοσιακούς & ethnic ή β) tribal (που είναι πιο ελεύθεροι στη φόρμα, την ενδυμασία, τον βηματισμό τους, κα.

* Με το περιεχόμενο, σε αμιγώς χορούς της κοιλιάς και σε χορούς της κοιλιάς με παραλλαγές (χρήση αντικειμένων, δανεισμός στοιχείων από άλλους χορούς της ανατολής κ.α.)